ԳԼԽՈՒՂԵՂԻ ԿԱՐԾՐ ՊԱՏՅԱՆԻ ԾՈՑԵՐԸ

Կարծր պատյան (dura mater) – կազմված է 2 շերտերից, որոնց միջև ձևավորվում է երակածոցերը։ Մեծ քանակությամբ կոլագենային և առաձգական թելեր է պարունակում։

Գանգաթաղի ոսկրերի հետ գլխուղեղի կարծր պատյանը թույլ է միացած և հեշտությամբ կարող է անջատվել։ Իսկ գանգի հիմի շրջանում այն սերտորեն է կպած, հատկապես ոսկրերի միմյանց միացման շրջանում։ Այն որոշ տարածության վրա պատում է նաև գանգուղեղյաին նյարդերը՝ առաջացնելով դրանց բունոցներ։

Երկարավուն ուղեղի շրջանում այն սերտաճում է մեծ ծոծրակային անցքի եզրերին և շարունակվում որպես ողնուղեղի կարծր պատյան։

Որոշ տեղերում կարծր պատյանի ներքին շերտը ներհրվում է ճեղքերի մեջ ելունների տեսքով, որոնք բաժանում են ուղեղի մասերը միմյանցից։ Այս հատվածներում առաջանում են ճեղքեր՝ ծոցեր(sinus), կոչվում են կարծր ուղեղային պատյանի ծոցեր (sinus venosi durales/durae matris):

 

Տարբերում են 4 ելուններ՝

• մեծ ուղեղի մանգաղ (falx cerebri) – ամենախոշորն է, ունի սագիտալ ուղղություն, առանձանցնում է երկու կիսագնդերը միմյանցից։
• ուղեղիկի վրան (tentorium cerebelli) – հորիզոնական թիթեղ է, առանձնացնում է ծոծրակային բլթերը ուղեղիկից։
• ուղեղիկի մանգաղ (falx cerebelli) – կարծես մեծ ուղեղի մանգաղի շարունակությունն է։ Բաժանում է ուղեղիկի կիսանգդերը միմյանցից։
• թրքական թամբի ստոծանի (diaphragma sellae) – թիթեղ է, որը վերևից ծածկում է թրքական թամբը։ Կենտրոնում գտնվում է մի անցք ձագարի նման, որից կախվում է հիպոֆիզը։

Երակածոցեր (sinus)

            Ելունների և ոսկրային ակոսների հպման տեղերում առաջանում են երակածոցեր, որոնցով հոսում է երակային արյուն, որն այստեղ է հավաքվում ուղեղից, գանգաթաղից, գլխի մակերեսային երակներից (էմիսարային երակներից)։

Երակածոցերը՝

• եռանկյունաձև են,
• պատը կազմված է 2 շերտից՝ կարծրենի և էնդոթել,
• պատերը մկաններ չեն պարունակում, այդ իսկ պատճառով վազոմատոր կծկման չեն ենթարկվում,
• փականներ չունեն, ինչի պատճառով արյունահոսությունը շատ դժվար է դադարեցնել։
• երակածոցերից արյունը գլխավորապես հավաքվում է ներքին լծային երակի (v. jugularis interna) մեջ, որը գանգից դուրս է գալիս լծային անցքով։

Կարծրենու երակածոցերն են՝

Վերին սագիտալ երակածոց (sinus sagittalis superior) – Տեղադրված է միջին գծով կամ նրանից մի փոքր աջ։ Ուղղված է սագիտալ ուղղությամբ(սագիտալ միջօրեական)։ Դասավորվում է ուղեղի մանգաղի եզրով, սկսվում է կույր անցքից (foramen caecum) մինչև ծոծրակային ներքին ցցաթումբ (protuberantia occipitalis interna):

 

Լայնական երակածոց (sinus transversus) – գտնվում է ուղեղիկի վրանի հետին եզրին, ծոծրակոսկրի լայնական ակոսի(sulcus sinus transversus) մեջ: Կողմնայնորեն այն շարունակվում է որպես

 

Սիգմայաձև երակածոց (sinus sigmoideus) – տեղավորվում է ծոծրակոսկրի և պտկաձև ելունի սիգմայաձև ակոսում(sulsuc sinus sigmoideus)։ Արտաքինից նրանց համապատասխանում է վերին վզարմատային գիծը (nuchae occipitalis superior):

 

Ստորին սագիտալ երակածոց (sinus sagittalis inferior) – գտնվում է ուղեղի մանգաղի ստորին ազատ եզրին մոտ։ Այս երակածոցի մեջ է թափվում ուղեղի մեծ երակը (Գալենի երակը)։ Այն ուրվագծվում է քունքային վերին գծով։

 

Ուղիղ երակածոց (sinus rectus) – գտնվում է ուղեղի մանգաղի և ուղեղիկի վրանի միացման ամբողջ երկարությամբ։ Միացնում է վերին և ստորին սագիտալ երակածոցերը։

 

Ծոծրակային երակածոց (sinus occipitalis) – սկիզբ է առնում ծոծրակային մեծ բացվածքի երկու կողմերից և դասավորվում ուղեղիկի մանգաղի հաստության մեջ։ Վերին սագիտալ, լայնական, ուղիղ և ծոծրակայիներակածոցերը միանում են իրար ներքին ծոծրակոսկրի ցցաթմբի (protuberantia occipitalis interna) շրջանում՝ առաջացնելով երակածոցերի խառնարան (confluens cavernosus):

 

Խորշիկավոր երակածոց (sinus cavernosus) – գտնվում է միջին գանգափոսում և համարվում է պրակտիկ տեսանկյունից կարևոր երակածոց։ Զույգ երակածոց է, որը տեղադրված է թրքական թամբի երկու կողմերում։ Աջ և ձախ երակածոցերը միմյանց հետ կապվում են միջխորշիկային երակածոցերի(sinus intercavernosus) միջոցով։ Արդյունքում առաջանում է շրջանաձև երակածոց (sinus circularis):

Խորշիկավոր երակածոցը արյուն է հավաքում գանգի առաջային բաժիններից, հատկապես այստեղ է թափվում ակնային երակները (v.v. ophthalmicae):