Նորածնի գանգը

Նորածնի գանգն ունի մի շարք առանձնահատկություններ։

• ուղեղային գանգը ծավալով 8 անգամ ավելի մեծ է դիմայինից։ մինչդեռ չափահասի մոտ ծամիչ ապարատի լրիվ զարգացման հետևանքով ուղեղային գանգը դիմայինից մեծ է 2 անգամ,
• նորածնի ակնակապիճները ավելի լայն են,
• գանգի հիմը իր աճով հետ է մնում թաղից,
• ոսկրերը միացած են միմյանց լայն աճառային և շարակցահյուսվածքային միջնաշերտերով, կարանները ձևավորված չեն, ոսկրերի եզրերը հարթ են, միայն 3-րդ տարում սկսվում է կարանների ատամների ձևավորումը, որոնք աստիճանաբար մեծանում են և մտնում հարևան ոսկրերի ատամների արանքները,
• ճակատոսկրրը կազմված է երկու կեսերից, վերհոնքային աղեղները բացակայում են, ճակատային ծոցերը դեռևս չկան,
• ծնոտները թերզարգացած են, որով էլ պայմանավորված է դիմային գանգի փոքր բարձրությունը,
• ստորին ծնոտը կազմված է երկու մասից,
• քունքոսկրի մասերը միմյանցից բաժանված են լավ արտահայտված ճեղքերով, որոնց մեջ կան շարակցահյուսվածքային կամ աճառային միջնաշերտեր։
• պտկաձև ելունը զարգացած չէ,
• գանգի վրա մկանային թմբերը և գծերը արտահայտված չեն։

Նորածնի մարմնի ամենաբնորոշ առանձնահատկությունը դա գաղտունների (fonticuli) առկայությունն է։

            Գաղտունները(fonticuli) գանգաթաղի չոսկրացած, շարակցահյուսվածքային (թաղանթային տեղամասրեն են)։

Գաղտունները 6-ն են՝ 2-ը դրված են գանգաթաղի միջին գծով,  4-ը՝ կողմնային։

• • առաջային (ճակատային) գաղտուն (fonticulus anterior (frontalis)) – ամենամեծն է, շեղանկյունաձև, տեղադրված է ճակատոսկրի երկու մասերի և երկու գագաթոսկրերի միջև։ Փակվում է կյանքի 2-րդ տարում։
  • հետին (ծոծրակային) գաղտուն (fonticulus posterior (occipitalis)) – եռանկյունաձև է, գտնվում է գագաթոսկրերի և ծոծրակոսկրի խրթեշի միջև, փակվում է կյանքի 2-րդ ամսում։
  • սեպաձև գաղտուն (fonticulus sphenoidalis) – յուրաքանչյուր կողմում կա, գտնվում է սեպոսկրի մեծ թևի և ճակատոսկրի, գագաթոսկրի, քունքոսկրի խրթեշի միացման տեղում։ փակվում է կյանքի 2-3-րդ ամսում
  • պտկաձև գաղտուն (fonticulus mastoideus) – կազմված է քունքոսկրով, գագաթոսկրով և ծոծրակոսկրի խրթեշով։ Փակվում է կյանքի 2-3-րդ ամսում։

Գանգի հետծննդյան փոփոխությունները

Նորածնի գանգի նկարագրությունից պարզ է դառնում, որ ծնվելու պահին գանգի զարգացումը դեռևս ավարտված չէ և շարունակվում է կյանքի հետագա տարիներին։

Ծնվելուց հետո կարելի է տարբերել գանգի աճի երեք հիմնական շրջան՝

Առաջին շրջան (0-7 տարեկան)

• առաջին տարվա ընթացքում գանգի ոսկրերի հաստությունը մեծանում է 3 անգամ,
• թաղի ոսկրերում սկսվում են ձևավորվել արտաքին և ներքին թիթեղները, և նրանց միջև դիպլոեն։
• զարգանում է քունքոսկրի պտկաձևային ելունը և նրա մեջ գտնվող պտկաձևային խորշիկները:
• ձևավորվում է ոսկրային արտաքին լսողական անցուղին, որը կյանքի 5-րդ տարում վեր է ածվում ոսկրային օղակի։
• 7 տարեկանում ավարտվում է ճակատոսկրի մասերի միաձուլումը, սերտաճում են մաղոսկրի մասերը,

Երկրորդ շրջան (7-13 տարեկան)

• տեղի է ունենում գանգի դանդաղ հավասարաչափ աճ, հատկապես հիմքի շրջանում,
• 13 տարեկանում ավարտվում է խրթեշապտկաձևային կարանի ձուլումը։
• Այս տարիքում հիմնականում ավարտված է գանգի ոսկրերի առանձին մասերի սերտաճումը,

Երրորդ շրջան (13-23 տարեկան)

• Բնորոշվում է գանգի ինտենսիվ աճով, գլխավորապես գանգի դիմային բաժնում, սեռական առանձնահատկությունների առաջացումով,
• 13-ից հետո շարունակվում է գանգի ոսկրերի հետագա հաստացումը, ոսկրերի օդավորումը, որի հետևանքով գանգի զանգվածը համեմատաբար փոքրանում է՝ պահպանելով ամրությունը,
• 20 տարեկանում ոսկրանում են սեպաձև և ծոծրակային ոսկրերի միջև կարանները,
• Գանգի հիմքի աճը ըստ երկարության այս շրջանում ավարտվում է;

20-30 տարեկանից հետո տեղի է ունենում գանգաթաղի կարանների սերտաճում։

Առաջինը փակվում է սագիտալ կարանը՝ 22-35 տարեկան, այնուհետև պտկաձևը միջին մասում՝ 24-41 տարեկան, լյամբդայաձևը՝ 26-42 տարեկան, պտկաձևածոծրակայինը՝ 30-81 տարեկան։ Խրթեշային կարանը հազվադեպ է փակվում։ Կարանների սեերտաճման գործընթացը անհատական է։

Տարեց հասակում կարանները փակվելու հետ միասին նկատվում է դիմային գանգի մեջ աստիճանական փոփոխություններ։ Ատամների մաշվելու և ընկնելու հետ կապված կապված փոքրանում են ատամնաբնային ելունները, իսկ դիմային գանգը կարճանում է։ Գանգի ոսկրերը դառնում են ավելի բարակ և փխրուն։

Մարդու գանգի սեռային տարբերություններն աննշան են։ Այդ պատճառով երբեմն դժվար է տարբերել տղամարդու և կնոջ գանգերը։ Սակայն որոշ առանձնահատկություններ կան՝

• Տղամարդու գանգի վրայի թմբկությունները (մկանների ամրացման տեղերը) ավելի լավ են արտահայտված,
• Ուժեղ են ցցված ծոծրակը և վերհոնքային աղեղները,
• Ակնակապիճներն ունեն համեմատաբար մեծ չափսեր տղամարդու մոտ, ինչպես նաև հարքթային ծոցերը,
• Ոսկրերը սովորաբար ավելի հաստ են, քան կնոջը,
• Տղամարդու գանգն ավելի տարողունակ է՝ տղամարդունը՝ 1450սմ², իսկ կնոջը՝ 1300սմ²։ Այս տարբերությունը կարելի է բացատրել կանանց մարմնի ավելի փոքր չափսերով: